Św. Andrzej Apostoł Pierwozwannyj
30 listopada, jak co roku, obchodzimy Andrzejki, czyli w Kościele katolickim wspomnienie św. Andrzeja. Kim był ten święty?
Andrzej pochodził z żydowskiej rodziny rybackiej z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim. Mieszkał w Kafarnaum razem z bratem (św. Piotrem) i jego teściową. Początkowo był uczniem Jana Chrzciciela. Pod jego wpływem poszedł za Jezusem, gdy ten przyjmował chrzest w Jordanie. Andrzej nie tylko sam przystąpił do Chrystusa, ale przyprowadził także Piotra.
Po śmierci Jezusa na krzyżu, Jego zmartwychwstaniu i Zesłaniu Ducha Świętego na apostołów, Andrzej jako pierwszy głosił Ewangelię w Bizancjum (uważa się, że był pierwszym biskupem konstantynopolitańskim), a następnie w miastach Azji Mniejszej, Tracji, Scytii, Grecji, Abchazji i na wybrzeżach Morza Czarnego. Za swe nauki został skazany na śmierć męczeńską. Rozpięto go na krzyżu mającym kształt litery X. Jest to pierwsza litera słowa „Chrystus” w języku greckim od Χριστός 'Christos' (Pomazaniec). Prawosławni uważają, że św. Andrzej umierał aż trzy dni, bo do krzyża został przywiązany, a nie przybity - w ten sposób chciano wydłużyć jego cierpienie. Przez cały ten czas w obecności tłumu wyznawał wiarę w Chrystusa, pouczał zebranych, jak należy wierzyć i jak cierpieć za wiarę. A ludzie, którzy go słuchali, wyznawali swoje grzechy i nawracali się. Krzyż został później nazwany krzyżem świętego Andrzeja.
Patron m.in.: małżeństw, podróżujących, rybaków, rycerzy, woziwodów, rzeźników.
Orędownik zakochanych, wspomaga w sprawach matrymonialnych i wypraszaniu potomstwa.
W ikonografii przedstawiany jest jako starszy mężczyzna o gęstych, siwych włosach i krzaczastej, krótkiej brodzie. Jako apostoł nosi długi płaszcz. Czasami ukazywany jest jako rybak w krótkiej tunice. Powracającą sceną w sztuce religijnej jest chwila jego ukrzyżowania. Atrybutami są: krzyż św. Andrzeja w kształcie litery X, księga, ryba, sieć. Na ikonach ruskich apostoł Andrzej, jako patron Rusi, często wyróżniany jest spośród innych apostołów strojem i gestem.
Przysłowia o św. Andrzeju:
„Gdy święty Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg w polu leży”;
„Na święty Jędrzej szukają baby przędzy”;
„Kiedy na Andrzeja poleje, poprószy, cały rok nie w porę rolę moczy i suszy”;
„Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja”.